Het juwelenschip. Oertekst (8e eeuw)en commentaar van Longchepa (14e eew). Vertaald en becommentarieerd door Hans Korteweg e.a. Uitgegeven door Felix Uitgeverij bv. Vormgeving Mark Schalken. 2004. Hier alleen de oertekst.

Luister! Ik ben de leraar, het universeel scheppende.
Over deze geschriften, die het hart vormen van de leer
en de wortel van spiritueel streven,
werd door de leraren van de drie tijden niet veel gesproken.
Over deze ongeboren, oorspronkelijke staat van de leraar
werd voorheen niet gesproken door de boeddha's van de drie tijden,
er werd later niet over gesproken, en er wordt nu niet over gesproken.
Het onveranderlijk scheppende van het universum
maakte dit voorheen kenbaar, zal er in de toekomst over spreken
en spreekt er nu over.
Het scheppende van het universum onderricht jullie, gelukkigen,
deze directe leer, dit geschrift over de vrijheid waarnaar je niet hoeft te streven,
deze mondelinge overdracht van de verheven leer,
die de kern van de werkelijkheid raakt, zonder te overdrijven of tekort te doen.

Luister! De leraar van de leraar, het scheppende van het universum,
te midden van zijn onbevangen gehoor en in overeenstemming
met deze innerlijke bron van niet geconstrueerde, wezenlijke leringen,
beschrijft hoe alles verschijnt.
Als je het alomvattende raamwerk van deze essentiële leer hebt doorgrond,
zal ieder ander raamwerk gezien worden als een spiegeling
binnen dit scheppende dat alles mogelijk maakt.
Dus, als je mij   de intelligentie van het universum   kent,
ken je de niet te bevatten waarheid.
Als je mij kent   het majestueus scheppende in alles 
ken je de werkelijkheid van al het andere en ben je daarmee in vrede.

Iemand die afziet van roem, vrij is van trots,
en handelt omwille van de innerlijke betekenis
zonder belang te hechten aan lichaam of leven,
wordt beschouwd als iemand die het woord van de leidsman niet schendt.
Zo'n leerling wordt de leer van het ongeborene gegeven, de diepste waarheid.
Wanneer je de essentiële leer hebt verworven,
hoe kunnen wereldse afleidingen je dan nog beïnvloeden?
Wie zich de leer heeft eigen gemaakt, noemt men een leerling die heeft volbracht overeenkomstig het woord van de leidsman.
Leerlingen die de aangegane verplichtingen naar behoren nakomen,
wordt de mondelinge toelichting gegeven.
Nadat de leerling de gelofte heeft afgelegd om voortaan,
zolang leerling en leraar in leven zijn,
het woord van de geestelijk raadsman te volgen,
wordt hem het extract van de leer gegeven: het universeel scheppende.
Kortom, zelfs lichaam en leven dienen te worden aangeboden,
dus zeker ook voedsel, goederen en levende have.
Zelfs als er geen behoefte aan is,
zal een achtenswaardig persoon ze aannemen en aanbieden aan de drie juwelen.

Snel bewegend, ongerept gewaar zijn, vrij van alle mentale activiteit,
is als een kostbaar juweel, afkomstig van alle spirituele vrienden.
Niet tot object te maken, niet afhankelijk van transformatie,
vervult het natuurlijkerwijs ieder verlangen.
Als het wordt geanalyseerd bestaat het niet, maar wanneer je in die staat verkeert,
komt het werkelijk op.
Concreet is het niet zichtbaar, doch waar het opkomt
kan het een ieder getoond worden.
De kostbare schat, de geleerde wijze die vrij is van vooringenomenheid
jegens zichzelf of een ander, onderricht onbaatzuchtig en met mededogen,
en wordt 'Dat wat alles volbrengt' genoemd.

Al wat is heeft mij   het universeel scheppende, pure en totale aanwezigheid –
als zijn wortel.
Hoe dingen verschijnen is mijn wezen.
Hoe dingen opkomen is mijn manifestatie.
Geluiden en woorden die gehoord worden zijn mijn boodschappen
uitgedrukt in geluiden en woorden.
Alle vermogens, vormen, en al het ongerepte gewaar zijn van de boeddha's,
de lichamen van de levende wezens, hun gewoonten en dergelijke,
alle leefgebieden met hun inwoners, levensvormen en ervaringen,
zijn de oorspronkelijke staat van pure en totale aanwezigheid.

Als je mij, het scheppende van het universum, niet doorgrondt,
maar slechts de verschijnselen onderzoekt die ik manifesteer,
zul je alles dualistisch waarnemen als gevolg van je hechting en je verlangen.
Niet permanente verschijnselen zullen vervagen. Ze zijn richtingloos als een blinde.
Alles wat wordt ervaren en
je eigen geest zijn de unieke, primaire werkelijkheid.
Zij kunnen niet tot concept worden gemaakt binnen de denksystemen
van oorzaak en gevolg.
Onderzoek de ware aard van je
zodat je pure en totale aanwezigheid daadwerkelijk uitstraalt.

Omdat wij innerlijk niet geagiteerd zijn, is er geen object binnen in ons te zoeken.
Omdat er geen gehechtheid is aan een object,
is er geen object om steun bij te zoeken.
Met mededogen dat niet oprijst, niet ophoudt te bestaan en zonder zelf is,

is zijn voor anderen altijd beschikbaar. Het hoeft niet tot stand gebracht te worden.

[Omdat mijn scheppen voorbij alle bevestiging en ontkenning is]
bepaal ik alle gebeurtenissen en betekenissen.
Omdat er geen objecten bestaan die ik niet ben,
ben jij voorbij zicht en meditatie.
Omdat er geen enkele bescherming bestaat buiten mij,
ben jij voorbij het moeten zoeken naar charismatische activiteit.
Omdat er geen staat is anders dan ik,
ben jij voorbij stadia van ontwikkeling.
Omdat er in mij, vanaf het begin, geen obstakels zijn,
ben jij voorbij alle obstakels; vanzelf oprijzend ongerept gewaar zijn is er gewoon.
Omdat ik ongeboren werkelijkheid zelf ben,
ben jij voorbij concepten van de werkelijkheid; subtiele werkelijkheid is er gewoon.
Omdat er nergens te gaan is buiten mij,
heeft men geen pad af te leggen.
[Omdat alle boeddha's, levende wezens, verschijningen, bestaanswijzen,
leefgebieden en bewoners]
oprijzen uit de wezenlijke staat van pure en totale aanwezigheid,
is men voorbij dualiteit.
Omdat vanzelf oprijzend ongerept gewaar zijn al gevestigd is,
is men voorbij het rechtvaardigen ervan; het doorgeven van deze grote leer
verschaft een directe toegang tot besef.
Omdat geen enkel verschijnsel buiten mij bestaat,
is men voorbij dualiteit. Ik vorm alles.

Luister, groots wezen, versta dit aldus:
de dingen verschijnen zodanig dat zij één zijn in hun pure werkelijkheid van zijn.
Breng hierin geen verbeteringen aan.
Deze koning, dit gelijk zijn zonder gedachteconstructie,
is de conceptloze, diepe ervaring van de fundamentele dimensie van werkelijkheid.
Blijf daar bij.

Luister, vajra wezen, beoefen dit nu nauwgezet.
Als je mediteert op zuivere, ongeboren werkelijkheid,
is wat verschijnt niet vastomlijnd noch afgesloten.
Omdat wat verschijnt nooit wordt wat het lijkt te zijn en in zichzelf vrij is,
ben je   door te beseffen hoe dingen zijn   bevrijd
zonder te hoeven mediteren op leegte.

In deze gelukzaligheid, die wezenlijk vrij is van concepten,
is niets tot object te maken, te zoeken of bewust te construeren
met lichaam, spraak of geest.
Er is niets om op te concentreren of van kenmerken te voorzien.
Ontspan slechts in de werkelijkheid van dit gelukzalige,
zichzelf voortbrengend ongerept gewaar zijn.
Dit is de diepe ervaring van uit zichzelf voortkomend helder licht.
Dit is ten diepste de werking van het majestueuze
scheppende dat vormgeeft aan alles.

In de ongeconstrueerde staat van hen die de zege behaald hebben,
worden geestesgesteldheden en denkprocessen die oprijzen
nooit wat ze lijken te zijn.
Als je weet dat dit het geval is,
ben je vrij van ieder denkbeeld over streven.

Geen enkele beweging van mentale activiteit
leidt je af van de ongeboren dimensie.
Weet dat iedere gedachte die opkomt meditatie is.
Zelfs wanneer je niet mediteert, zul je niet afgeleid worden.
Luister! jouw staat van pure en totale aanwezigheid,
en alle levende wezens van de drie rijken,
blijken duidelijk de leraar te zijn.
Omdat je je geest niet als leraar hebt gezien,
zelfs niet na l00.000 eonen,
dien je, wanneer ik, het majestueuze scheppende van het universum,
mij manifesteer als de leraar, je eigen geest,
te luisteren naar deze boodschap: je eigen geest is de leraar.

Uit de staat van pure en totale aanwezigheid, de aanzet tot alles
waaruit de vijf grote elementen voortkomen   deze staat is hun ware wezen 
rijs ik, het scheppende van het universum, op
als de leraar, in vijf vormen van pure en totale aanwezigheid.
Hun dimensie is de volle rijkdom van zijn.
Hun boodschap wordt overgebracht door hun vorm.
De leraar onderwijst zijn eigen aard.
Van de leraar, de dimensie van de volle rijkdom van zijn,
kan geen denkbeeld gevormd worden in termen van identiteit of onderscheid.
De vijf vormen van de staat van pure en totale aanwezigheid
tonen dat alles de waarheid zelf is.

Het ongerept gewaar zijn, eigen aan de staat van pure en totale aanwezigheid,
zich manifesterend als de leraar in de verschijningsvorm van de elementen
aarde, water, vuur en wind,
onderricht niet door middel van woord of geschrift.
Van degene die zijn eigen aard onderricht
kan geen denkbeeld gevormd worden in termen van zelf of ander;
hij onderricht de staat van gelijk zijn die zonder denkbeeld is.
Alle wezens van de drie rijken
die dit verwerkelijken worden gelijk aan alle boeddha's.
De nagestreefde waarheid wordt gevonden door haar niet te zoeken.

Het ongerept gewaar zijn, eigen aan de staat van pure en totale aanwezigheid,
zich manifesterend als de leraar in de verschijningsvorm van het element ruimte,
onderricht niet door middel van woord of geschrift.
Degene die zijn eigen aard onderricht
kan niet in een beeld van zelf of ander gevat worden
en onderricht de staat van niet gescheidenheid.

Deze leraren, die zich manifesteren te midden van alle wezens van de drie rijken,
onderrichten door middel van hun verschijningsvormen;
hierdoor komt eenieder tot inzicht.

Luister, omdat jullie allen, wezens van de drie rijken,
gemaakt zijn door mij, het scheppende van het universum,
zijn jullie mijn kinderen, aan mij gelijk.
Omdat jullie en ik niet gescheiden zijn,
manifesteer ik mij in jullie.

De vijf leraren die mijn wezen zelf zijn,
blijken één te zijn, al hebben zij vijf facetten.
Aangezien ik dat éne ben, het verheven ordeningsprincipe van het universum,
dien jij hier ook van uit te gaan.

Luister, alle wezens van de drie rijken, zonder uitzondering.
Als ik niet bestond, zouden jullie niet bestaan.
Wanneer jullie niet bestaan, verschijnen ook de vijf leraren niet
en kan deze niet conceptuele leer niet onderricht worden.

Hierin is niets wat niet volledig is.
Eén volmaakt, twee volmaakt, alles volmaakt.
Omdat deze activiteit voortreffelijk is, is ze puur plezier.
Eén volmaakt betekent: pure en totale aanwezigheid is volledig.
Twee volmaakt betekent: wat door de geest wordt gemaakt is volledig.
Alles volmaakt betekent: de excellenties zijn volledig.
Vanwege deze grondregel van één volmaakt,
verkeer je in de staat van boeddhaschap.
[Twee volmaakt betekent dat alles wat verschijnt volledig
is als het toverspel van de geest.]
Alles volmaakt betekent dat alles de vijf excellenties wordt.
Zij die leven in deze staat van niet handelen,
ofschoon ze belichaamd zijn als mens of als god,
zijn deze werkelijkheid van boeddhaschap.
Wanneer zij door zo te zijn handelen voor het welzijn van levende wezens,
ervaren zij puur plezier zonder te hoeven streven.

Zelfs de vijf zintuiglijke begeerten kunnen worden gezien
als de activiteit van pure en totale aanwezigheid.

Zelfs gehechtheid, woede en domheid
rijzen op uit het pad van deze grootse, pure aanwezigheid.
Zelfs de vijf objecten van zintuiglijk plezier
zijn ornamenten van het werkelijkheidsveld.

Wanneer je dit zuivere pad betreedt,
zijn ongepastheden die anders uitgesloten zouden zijn
  zelfs de vijf hartstochten en de vijf gruwelijke misdaden 
wonderbaarlijk hetzelfde.
Niets, zelfs seks niet, wordt achtergelaten.

Weet dat de staat van pure en totale aanwezigheid een onmetelijke ruimte
is zonder middelpunt of grens.
Deze is overal gelijk, zonder acceptatie of verwerping.
Verenig de aard van de geest en zijn gewoontepatronen in non  dualiteit.
Entiteiten, hetzij subjectief beschouwd of direct ervaren,
 zijn aanwezig als ornamenten van de eigen staat van zijn
  accepteer ze niet en verwerp ze niet.

Omdat zij niet worden verdeeld in zelf en ander,
zijn de verschijnende, spontaan aanwezige objecten het spel van pure ervaring.

Luister: dit majestueuze gewaar zijn, dat zich vrijelijk transformeert,
toont de geïntegreerde structuur rondom de essentiële werkelijkheid van vorm.
Alles wat bestaat en verschijnt
toont zichzelf in de ruimte van ongeboren werkelijkheid.
In deze essentiële werkelijkheid valt niets te accepteren of te verwerpen.
Alles wat bestaat wordt getoond door mij: het verheven ordenende principe.

Luister: deze leraar der leraren, de majestueuze scheppende intelligentie,
toont de geïntegreerde structuur rondom de essentiële werkelijkheid
van communicatie.
Alles wat bestaat en een naam krijgt toont zichzelf als taal,
communicatie komend vanuit het ongeboren veld,
en komt samen in deze onverklaarbare essentiële werkelijkheid van communicatie,
de symfonie van het verheven ordenende principe.

Luister: deze leraar der leraren, de majestueus scheppende,
toont de geïntegreerde structuur rondom de essentiële werkelijkheid
van gewaar zijn.
Weet dat alles wat gedacht wordt of waarop de aandacht wordt gericht
de substantie is van het ongeboren, ordenende principe zelf.

De rijken van vorm, communicatie en gewaar zijn van de scheppende intelligentie
zijn de drie vanzelf opkomende, niet geconstrueerde, geïntegreerde structuren
van de werkelijkheid.
Wie de werkelijkheid van deze geïntegreerde structuren doorgrondt
als onmiddellijk volledig, niet samengesteld,
heeft de diepste betekenis van de spontaan volledige, essentiële werkelijkheid doorgrond.

Luister, groots wezen: schep geen dualiteit uit de unieke staat.
Geluk en ellende zijn één in pure en totale aanwezigheid.
Boeddha's en wezens zijn één in de aard van de geest.
Verschijningsvormen en wezens, de bewoners en hun omgeving
zijn in werkelijkheid één.
Zelfs de dualiteit van waarheid en leugen is in werkelijkheid één.
Klamp je niet vast aan geluk; ban ellende niet uit.
Daarmee wordt alles volbracht.
Gehechtheid aan plezier brengt ellende.
Totale helderheid, die niet conceptueel is,
is zichzelf verfrissend, ongerept gewaar zijn.

Luister: zo pas je de leer toe.
Alle deugd en ondeugd, acceptatie en verwerping,
schoonheid en lelijkheid, groot en klein,
zijn één in pure en totale aanwezigheid.
Besef daarom dat er in werkelijkheid niets te accepteren of te verwerpen is,
besef dat er geen schoonheid of lelijkheid is,
besef dat er geen doen of niet doen is,
besef dat er geen middelpunt of omtrek is,
besef dat pure en totale aanwezigheid zonder wortel, basis, of oorsprong is.

Luister: zo pas je de leer toe.
Ga niet in tegen wat je doet.
Want doen en niet doen zijn ongeboren.
In dit besef is wat je ook doet de ongeboren werkelijkheid.

Luister: omdat de wijze van leven die in overeenstemming is met de scheppende
intelligentie als de ruimte is, kan deze niet worden gemeten of geteld.
Aangezien hij non dualistisch is, overstijgt hij de grenzen
van bestaan en niet bestaan.
Zo gaat pure en totale aanwezigheid te werk.
Zelfs de vijf begeerlijkheden dienen gezien te worden als pure
en totale aanwezigheid.
De vijf objecten van begeerte en afkeer zijn ook pure en totale aanwezigheid.
Besef dat de vijf oorzaken van gewaarwording het werk zijn van deze
pure en totale aanwezigheid.
Besef dat de drie rijken en hun levensvormen de activiteit zijn
van de aard van de geest.
Ik zeg: de wijze van leven die niet de ongeborene kent
brengt geen overwinnaars voort.

Luister! Ik, pure en totale aanwezigheid,
de scheppende intelligentie die werelden manifesteert,
onderricht degenen die mij omringen,
niet een werkelijkheid die bevestigd of ontkend kan worden.
Ik geef geen onderricht in het splitsen van het ene in twee.
Ik analyseer niet wat voorbij analyse is.
Ik corrigeer niet wat van nature ongeconstrueerd is.
Laat wat je ook doet en wat er ook verschijnt gewoon zijn in zijn natuurlijke staat,
zonder overwegingen vooraf.
Dat is ware vrijheid.

De wijze van leven in overeenstemming met mij, de scheppende intelligentie,
volbrengt ieder doel door alles zonder streven te laten zijn.
Omdat alles in deze essentiële werkelijkheid ligt besloten,
is er niets te accepteren of te verwerpen.
Als hoop en vrees zijn geëlimineerd, wordt angst overstegen.
leder die in de staat van gelijk zijn, waar de drie tijden ongeboren zijn,
de werking van het scheppende herkent,
heeft het al dan niet in woorden vatten volledig achter zich gelaten.
Dit is de leer van niet accepteren en niet verwerpen.

Luister: de dimensie van zijn is pure en totale aanwezigheid.
Uit pure en totale aanwezigheid komt de dimensie van zijn voort.
Zelfs niet een enkel atoom kan worden geconstrueerd.
Daarom bestaat de boeddha niet los van de geest.

De dimensie van de volle rijkdom van zijn
is eveneens pure en totale aanwezigheid.
Uit pure en totale aanwezigheid
komt de dimensie van de volle rijkdom van zijn voort.
De verschijnselen die oprijzen uit de geest
hebben geen vorm los van de dimensie van de volle rijkdom van zijn.

De dimensie van de wereld van de verschijnselen is pure en totale aanwezigheid.
Pure en totale aanwezigheid is de vijf verschijningsvormen.
Los van pure en totale aanwezigheid is er niets dat bevorderlijk is
voor levende wezens.
Geen van de boeddha's van de drie tijden
bestaat los van deze pure en totale aanwezigheid.
De boeddha's uit het verleden hebben hun geest gezien en herkend
als deze ongeconstrueerde staat.
De huidige boeddha's,
die hun ongeconstrueerde geest als zodanig herkennen,
brengen zelfs nu welzijn van levende wezens teweeg.
De toekomstige boeddha's
zullen niet onderrichten dat dit zelf oprijzende, pure gewaar zijn
ooit is geconstrueerd.
Deze huidige, ongeconstrueerde staat van contemplatie
ontstaat door op het niet geconstrueerde pad te blijven.

Er is geen enkele staat die niet deze onmetelijke staat van aanwezigheid is.
Het is de verblijfplaats waar alles thuis is.
Verblijf dus hier, want dit kan niet opgebouwd of afgebroken worden.
Hier is het niet nodig om geleidelijk vooruit te gaan of iets te zuiveren.

Het kenmerk van dit onophoudelijk zelf oprijzend, ongerept gewaar zijn
is de volstrekte helderheid van de vijf zintuigen.
Dit wordt genoemd 'het niveau van alomtegenwoordig licht'.
De afwezigheid van iedere vorm van gehechtheid of objectivering,
staat bekend als 'lotus zonder begeerte'.
Deze staat van pure en totale aanwezigheid die niet oprijst en onverwoestbaar is
noem ik ook wel onverwoestbaar begrip.
Het zelf oprijzend ongerept gewaar zijn doorstraalt mijn onmetelijke ware aard.
Dit staat bekend als 'het niveau van de krachtige manifestatie'.
Alle verschijnselen die bestaan in de integrale structuur
van pure en totale aanwezigheid, mijn zelf,
staan bekend als 'het niveau van het grote wiel der letters'.
Omdat vorm, communicatie en gewaar zijn niet tot stand worden gebracht
en evenmin worden vernietigd,
staat dit bekend als 'het niveau van onverwoestbaar begrip'.
Hier zijn oorzaak en gevolg niet verschillend.
De verschijnselen die oprijzen uit de geest
  goed en kwaad, aanvaarding en verwerping 
zijn oorspronkelijk niet bestaand.
Dit noem ik ‘het niveau van geen onderscheid maken’.

Luister: het ongerept gewaar zijn van het universeel scheppende
is zonder oordeel en zonder enige beredenering.
Sereen en zonder substantie, als de hemel,
noemen we het ongeboren.
Zonder te wijken van de eenheid van het zich steeds verfrissend,
ongerept gewaar zijn,
zijn de details van de ervaring duidelijk te onderscheiden
zonder dat ze geconstrueerd zijn.
leder die dit ten volle begrijpt en werkelijk ervaart,
wordt 'een kind van het majestueus scheppende' genoemd.

Luister: omdat ik spontaan en zonder inspanning volkomen ben,
verzeker ik, dat jij, wanneer je dit evenzo verwerkelijkt,
alle gebeurtenissen en betekenissen grondig zal bevatten, zoals ik doe.
Slaak een zucht van verlichting in deze van oorsprong moeiteloze staat.
Ik, het universeel scheppende, garandeer dit.

Luister: omdat de aard van de geest spontaan volmaakt is,
onderricht ik geen volmaaktheid of onvolmaaktheid.
Deel plezier en bekommernis niet in twee.
Wees vrij van hoop op nirvana en vrees voor samsara.

Hoewel deze leer in de ware zin geen aanvaarding of verwerping kent,
kunnen niet menselijke en andere levende wezens obstakels opwerpen.
Zowel inspiratie als verworvenheden
kunnen vroegtijdig teloorgaan of er kan angst ontstaan.
Door overdrijving of verdachtmaking
kan deze wezenlijke benaderingswijze in verval raken.
Dus: geef deze niet aan mensen met een negatieve instelling.