›› Zen

Zen-Virus (1)

Corona

 

‘De corona is de hete atmosfeer rondom de zon en andere sterren die zich uitstrekt over miljoenen kilometers’, aldus Wipikedia. Is de kennis die wij opdoen omtrent het heelal geruststellend of beangstigend? Voor mij is die blik op het uitspansel een vergezicht op het heilige, het sacrale. Het heelal ervaren als groot mysterie dat mij fascineert maar ook beangstigt. Aan Daito Kokushi, een beroemd Japans zenleraar en groot literator, werd eens gevraagd: ‘Wat is zen?’ Zijn antwoord: ‘Een meteoor van 800.00 0kilometer vliegt door de lucht’.

Een virus genoemd naar een verschijnsel in het uitspansel, al weet ik niet of de virologen die naam daarom gekozen hebben. Maar zoals het fenomeen in het luchtruim onbegrijpelijke en daarom angstwekkende afmetingen heeft, zo lijkt het virus zich eindeloos over de wereld te verspreiden en we weten niet welke de gevolgen zijn. Van het virus gaat een dreiging uit.

Waarom Zen te vergelijken met een meteoor? Omdat zen gaat ‘over de grote zaak van leven en dood’. En daar gaat een dreiging vanuit. Zen gaat niet alleen over de vreugde van de geboorte maar ook over angst, dreiging, de erkenning van de vernietiging, waaraan het leven onderworpen is.  Het onder ogen zien en beleven van deze paradox, deze schijnbare tegenstelling, is de onversneden inhoud en praktijk van zen. ‘De moeilijkheid van zen is dat we altijd twee tegenstrijdige zaken tegelijk moeten doen’, zei Maezumi Roshi. In dit geval van geboorte en dood: alles doen om ons leven te verzorgen en tegelijkertijd bereid zijn te sterven.

Alleen al begripsmatig lijkt dit werk onmogelijk. Ik kan slechts aan één ding tegelijk denken. Al is het denkbaar snel van het ene deel van de paradox naar het tegendeel te glijden. Maar als ik leer om zodra ik aan het leven denk meteen de andere kant van de dood te overwegen, kan het zijn dat die twee uitersten in de loop van de tijd van beoefening steeds dichter bij elkaar komen tot ze wellicht volledig samenvloeien. Op dat punt van eenheid gekomen, toont zich het gebied van ‘noch geboorte, noch dood’. Daar valt niets meer te begrijpen. Leven en dood zijn als twee molenstenen waartussen ik beklemd zit en die langzaam elk begrip omtrent mijn bestaan vermorzelen.

Onmogelijk? Zen is de beoefening van het onmogelijke. En soms is het goed om enige tijd aan één kant van de paradox te gaan staan. Als ik weet dat ik al te obsessief met het leven bezig ben, dan is het raadzaam om wat langer de dood in de ogen te kijken. Wanneer ik echter alleen maar in de greep ben van het sterven, dan is het wellicht behulpzaam enige tijd de kant van het leven te beschouwen.

Zoals zo velen houd ik mij, als kwetsbaar oudje, aan de aanbevolen quarantaine. Ik merk de zorg en inspanning deze crises te boven te komen. In de brievenbus een briefje van een hier in de buurt wonende studente met een telefoonnummer waarbij we haar kunnen bellen voor boodschappen of een ander vorm van hulp. Ik voel ook de dreiging en de angst. Zen of geen zen, het leven is tragisch.  Een eenzijdig zicht zou dit leven alleen maar bitter doen smaken, maar in het licht van deze schijnbare tegenstrijdigheid proeft het leven bitterzoet.